Quintus Petronius Melior

Par • Publié dans : Corpus

Légat de la VIIIe, circa 237, sous le principat de Maximin Ier ?

Dédicace
Q(uinto) Petronio Meliori viro / co(n)s(ulari) cur(atori) r(ei) p(ublicae) Tarquiniens(ium) / et Graviscanor(um) praefec/to frum(enti) dandi legat(o) leg(ionis) / XXX Ulpiae curat(ori) Pyrgens(ium) / et Ceretanor(um) leg(ato) leg(ionis) / VIII Aug(ustae) praet(ori) trib(uno) pleb(is) / kandid(ato) quaest(ori) prov(inciae) Nar/bon(ensis) quaest(ori) sodali Aug(ustali) / Claudiali sexvir(o) turm(ae) / pr(imae) trib(uno) laticl(avo) leg(ionis) pr(imae) Min(erviae) / Xviro stlitib(us) iudicand(is) / ordo et cives Tarqui/niensium patrono op/timo quod rem p(ublicam) fove/rit et thermas resti/tuerit((CIL 11, 03367 = D 01180. Etruria / Corneto/Tarquinii.)) Les décurions (ordo) et les citoyens (cives) de Tarquinia remercient Quintus Petronius Melior, leur « très bon patron » ( patrono optimo) pour avoir chéri (foverit) leur cité et reconstruit ses thermes.

La dédicace relate, dans l’ordre indirect, tout le cursus sénatorial de Petronius, de son vigintivirat au consulat.

  • Xviro stlitibus iudicandis : Décemvir chargé de régler les différents d’état civil, Petronius commence sa carrière par la fonction la plus prestigieuse du vigintivirat ((Le cursus sénatorial commence par des fonctions préliminaires, le tribunat de légion et levigintivirat. Le vigintivirat comprend quatre commissions : des fonctions relatives à l’état civil des citoyens (X viri stlitibus judicandis), à la frappe de la monnaie au nom du Sénat (III viri auro argento aere flando feriundo), à la justice et à la police chargée des exécutions capitales (III viri capitales), enfin à la direction de la voirie urbaine (IV viri viarum curandarum). Avant les Flaviens la carrière débute par la fonction de Tribun, dans une légion, et se poursuit par le Vigintivirat. Après les Flaviens, le « cursus honorum » débute par le vigintivirat.)), celle qui est réservée aux fils de sénateurs.
  • Tribuno laticlavo legionis primae Minerviae : il effectue sa militia comme tribun laticlave dans la Ie légion Minervia, basée à Bonna (Bonn) en Germanie inférieure.
  • Sexviro turmae primae : Quintus Petronius Melior fait partie des six jeunes gens (Sexvir) de naissance sénatoriale qui dirigent la première turme des Chevaliers (( Auguste répartit les Chevaliers en six « turmae » dirigée chacune par un collège de six jeunes gens de naissance sénatoriale n’ayant pas encore accédé au questorat.)).
  • Sodali Augustali Claudiali : Il intègre ensuite le Collège des Compagnons impériaux, sacerdoce réservé aux membres de l’ordre sénatorial. L’inscription CIL VI, 1984 ((CIL 06, 01984 (p 3235, 3824) = D 05025.Roma/Roma.
    Dec(uria) XXVII / adlectus ad numerum ex s(enatus) c(onsulto) / [[[Nero Claudius]]] Caesar Aug(usti) [f(ilius)] / Germanicus / [Ti(berio)] Claudio Caesare Aug(usto) German(anico) V / [Se]r(vio) Cornelio Orfito co(n)s(ule) / p(ost) R(omam) c(onditam) ann(o) DCCCIIII / [C(aius)] Rutilius G[all]icus cooptatus / [3 G]alerio Trachalo Ti(berio) Catio Silio Ital(ico) co(n)s(ulibus) / p(ost) R(omam) c(onditam) an(no) DCCCXXI / [3] Tettienus Serenus / coopt(atus) / [I]mp(erator) Caes(ar) [[[Domitianus]]] Aug(ustus) Ger(manicus) XVI co(n)s(ul) / Q(uintus) Volusius Saturninus / p(ost) R(omam) c(onditam) an(no) DCCCXLIIII / D(ecimus) Iunius Carus coopt(atus) / [L(ucio)] Vipstano Messalla M(arco) Pedone Vergilian(o) co(n)s(ulibus) / p(ost) R(omam) c(onditam) ann(o) DCCCLXVII / [3] Plotius Gallus Celsianus coopt(atus) / [C(aio)] Bruttio Praesente A(ulo) Iunio Rufino co(n)s(ulibus) / p(ost) R(omam) c(onditam) DCCCCVI / M(arco) Aelio Aurelio Vero Caesare III / L(ucio) Aelio Aurelio Commodo II c[o(n)]s(ulibus) / coopt(atus) / L(ucius) Petronius Severus No[3]anus / p(ost) R(omam) c(onditam) ann(o) DCCCCXIII / C(aius) Licinius Licinianus coopt(atus) / Q(uinto) Sosio Prisco P(ublio) Coelio Apollinare co(n)s(ulibus) / p(ost) R(omam) c(onditam) a(nno) DCCCC[XXI] / C(aius) Licinius Trio Paulinus / cooptatus / Imp(eratore) L(ucio) Septimo Severo Pio Pertina/ce Aug(usto) III et / M(arco) Aurelio Antonino Aug(usto) c[o(n)]s(ulibus) / p(ost) R(omam) c(onditam) a(nno) DCCCCLIIII / Ma(nio) Acilio Faustino Triario [Rufino co(n)s(ulibus)] / M(arcus) Antonius [3]anus [cooptatus] / p(ost) R(omam) c(onditam) a(nno) DCCCCLXIII / M(arcus) Antonius Fe[3] / Ti(berio) Manilio [Fusco II] / Ser(vio) Calpurnio [Dextro co(n)s(ulibus)] / p(ost) R(omam) c(onditam) DCCCCL[XXVII] / A(ulus) Terentius Pudes / Imp(eratore) Caes(are) M(arco) Aurell(io) Sebero [Alexandro Aug(usto) III] / p(ost) R(omam) c(onditam) a(nno) DCCCCOXXX[I] / L(ucio) Viro Agricola Sex(to) Catio C[lementi]no c[o(n)]s(ulibus) / in locum Terenti Pud[ent]is / Q(uintum) Pe[tro]nium Melio[re]m / [co]optatum / p(ost) R(omam) c(onditam) ann(o) DCCCCLXXX[II] // Dec(uria) XXVIII / adlectus ad numerum ex s(enatus) c(onsulto) / T(itus) Caesar Aug(usti) f(ilius) imperator / Imp(eratore) Caesare Vespasiano Aug(usto) III / M(arco) Cocceio Nerva co(n)s(ulibus) / p(ost) R(omam) c(onditam) an(no) DCCCXXIIII / Laterano et Rufino co(n)s(ulibus) / super numerum / cooptatus ex s(enatus) c(onsulto) / M(arcus) Aurelius Antoninus / Caes(ar) destinatus / p(ost) R(omam) c(onditam) DCCCCXLVIIII / Imp(eratore) [[[M(arcus) Opellius]]] Severus [[[Macrinus Aug(ustus)]]] / cooptatus / C(aio) Bruttio Praesente T(ito) Messio Extricato / II co(n)s(ulibus) / p(ost) R(omam) c(onditam) ann(o) DCCCCLXX / Q(uintus) Aradius Rufinus cooptatus / Imp(eratore) Antonino II et Sacerdote II co(n)s(ulibus) / p(ost) R(omam) c(omnditam) ann(o) DCCCCLXXII
    )) prouverait que les « Sodalis Augustalis » le cooptent en 230-231.
    « …Q(uintum) Pe[tro]nium Melio[re]m / [co]optatum / p(ost) R(omam) c(onditam) ann(o) DCCCCLXXX[II]… »
  • Quaestori puis Quaestori provinciae Narbonensis : Petronius assume par deux fois la charge de Questeur, une première fois vraisemblablement à Rome et une seconde fois en accompagnant un magistrat (peut-être un proche ?) nommé proconsul de la Narbonnaise.
  • Tribuno plebis Kandidato : Le voilà élu tribun de la plèbe avec la recommandation de l’Empereur.
  • Praetori : Il accède à la préture et donc aux fonctions prétoriennes. Son cursus montre qu’il alterne les postes militaires (deux fois légat légionnaire) et civils.
  • Legato legionis VIII Augustae : Petronius prend le commandement légionnaire de la VIIIe légion Augusta, basée à Argentorate, en Germanie supérieure, probablement vers 237 ? ((H.-G. PFLAUM, La chronologie de la carrière de L. Caesennius Sospes. Contribution à l’étude des responsables sénatoriaux de la distribution de blé à Rome.
    Historia, II, 1953-4, pp.431-450.))
  • Curatori Pyrgensium et Ceretanorum : Il exerce la curatelle de la métropole étrusque de Caere (Cerveteri) et de son port Pyrgi , soit sous le règne de Maximin, soit dans les premières années de celui de Gordien III ((François JACQUES, Les curateurs des Cités dans l’Occident romain, de Trajan à Gallien, Etudes prosopographiques. Nouvelles Editions Latines (NEL), Paris, 1983, page 141.)).
  • Legato legionis XXX Ulpiae : Son deuxième commandement légionnaire le place à la tête de la XXXe légion Ulpia, basée à Castra Vetera, en Germanie inférieure (entre 237 et 240 ?).
  • Praefecto frumenti dandi : Haut fonctionnaire, assisté d’un nombreux personnel, il travaille pendant une année à la frumentatio ((Catherine VIRLOUVET, « L’approvisionnement de Rome en denrées alimentaires de la République au Haut-Empire », in B. Marin, C. Virlouvet (dir.), Nourrir les cités de Méditerranée.Antiquité-Temps modernes, Maisonneuve & Larose, Maison méditerranéenne des Sciences de l’Homme, Universidad Nacional de Educacion a Distancia, Paris, 2005, p. 61-82. ))((Le praefectus frumenti dandi, de rang sénatorial, gère les distributions gratuites de blé (lesfrumentationes) à la plèbe romaine. Il ne dépend pas du préfet de l’annone (un Chevalier), seulement chargé de lui remettre les quantités de grains nécessaires aux remises des rations. . Les deux services demeurent indépendants. Le terme de frumentatio désigne aussi bien l’action de s’approvisionner en blé que la distribution de grain au peuple (Le Gaffiot, page 696).)). Quintus Petronius Melior veille sur les distributions de blé à la plèbe romaine.
  • Curatori rei publicae Tarquiniensium et Graviscanorum : Il exerce les curatelles de Tarquinia et de son port Gravisca, vraisemblablement entre 242 et 245 ((François JACQUES, Les curateurs des Cités dans l’Occident romain, de Trajan à Gallien, Etudes prosopographiques. Nouvelles Editions Latines (NEL), Paris, 1983, page 141.)).
  • Consuli : Le consulat couronne enfin la carrière de Petronius. Le lapicide place tout naturellement cette magistrature vide de pouvoir mais tellement honorifique en premier.

Originaire de Fiesole ou de Florence, Quintus Petronius Melior appartient à une famille « étrusque » dont les membres servent Rome depuis probablement plusieurs générations .
Deux épigraphes d’Ostie, dont l’une est bien datée du 3 février 184, concernent un homonyme qui pourrait être son grand-père ((CIL 14, 172. Latium et Campania, Ostia antica.
Q(uinto) Petronio Q(uinti) f(ilio) / Meliori / proc(uratori) annon(ae) adiutori curatoris / alvei Tiberis et claocorum / curatori rei publ(icae) Saenesium / praetori Etrur(iae) XV populorum / bis trib(uno) mil(itum) leg(ionis) III Gallicae sc[r(ibae)] / q(uaestorio) VI primo principi praet(ori) Laur(entium) / Lavin(atium) IIII viro q(uin)q(uennali) Faesulis / pontif(ici) Faesulis et Florentiae / corpus me(n)sor(um) frum(entariorum) Ost(iensium) / l(ocus) d(atus) d(ecreto) d(ecurionum) p(ublice) // Ded(icata) III Non(as) Feb(ruarias) / L(ucio) Eggio Marullo Cn(aeo) Papirio / Aeliano co(n)s(ulibus) / locus atsign(atus!) per C(aium) Nasenn(ium) / Marcellum cur(atorem) p(er)p(etuum) oper(um) pub(licorum)
(datée du 3 février 184).
Et: CIL 14, 5345. Latium et Campania / Regio I ,Ostia Antica.
Q(uinti) Pet[ronio Q(uinti) f(ilio)] / Mel[iori] / proc(uratori) ann(onae) [adiu]t(ori) c[u]ratori[s] / alvei Tiberi[s et cloac]arum curatori / [r]ei p(ublicae) Saene[sium] pra[e]tori Etrur(iae) XV / [p]opulorum [bis t]rib(uno) mil(itum) leg(ionis) III Gallic(ae) / [s]cr(ibae) q(uaestorio) VI [primo] principi pr(aetori) Laur(entium) Lavin(atium) / [I]III v(iro) q(uin)[q(uennali) Faesul]is pontifici Faesulis et / Florentiae / colleg(ium) fabr(um) ti[gn(uariorum) Ost(is?)] / [o]b plurima beneficia [eius] / cura agentibus / Ti(berio) Claudio Germullian[o] / C(aio) Licinio Apolausto / L(ucio) Antonio Peculiare / [m]ag(istris) quinquennalib(us) lustr[i XXV]
)), Quattuorvir quinquennal de Fiesole puis pontife à Fiesole et à Florence.
Dans ce cas, son père aurait reçu le laticlave ou aurait bénéficié d’une adlection (( La collation du Latus clavus ou adlectio devient, à partir de Claude et de la censure de 48, un nouveau moyen d’entrer au sénat. Ce procédé d’admission consiste à inscrire sur la liste un nouveau sénateur au moment de la révision de l’album sénatorial. Le Prince assigne lors de cette inscription un rang équivalent à celui des anciens questeurs, anciens tribuns ou anciens préteurs.)) le conduisant au Sénat ((B. LIOU, Praetores Etruriae XV Populorum : Etude d’Epigraphie, Latomus, Bruxelles, Vol.106,1969, pp.79-96.
CIL 11, 01595 = D 01180a. Etruria, Florence/Florentia. D(is) M(anibus) / Q(uinti) Petro/ni Meli/oris co(n)s(ularis) m(emoriae) v(iri) )). Cette faveur impériale permit au jeune Quintus Petronius Melior d’effectuer un cursus sénatorial tout à fait classique mais fort honorable puisqu’il le mena au consulat.

Auteur : Legion VIII Augusta

Histoire vivante et reconstitution historique du Ier siècle après J.C.

A voir aussi